Šta je PMS?
PMS (premenstrualni sindrom) je skup fizičkih, emocionalnih i ponašajnih simptoma koji se javljaju kod nekih žena nekoliko dana pre početka menstruacije.
Simtomi po kojima žene znaju da su u PMS-u mogu varirati u intenzitetu i učestalosti, što znači da jasan skup svih simptoma koji važi za svaku ženu - ne postoji.
PMS se obično javlja kod žena reproduktivne dobi, ali se može pojaviti i kod adolescenata i žena u perimenopauzi.
Uzroci PMS-a nisu baš uvek jasni kod pojedinaca, ali ako posmatramo većinu, možemo uočiti nagle hormonske promene, genetiku, svakodnevni stres kojem je neka žena izložena, nizak nivo vitamina ili minerala u organizmu, pa čak i dejstvo progesterona na neurotransmitere o čemu ćemo govoriti više u nastavku teksta.
Današnja medicina samu dijagnozu PMS-a obično postavlja na temelju praćenja simptoma kroz nekoliko menstrualnih ciklusa.
Postoji nekoliko strategija ublažavanje simptoma PMS-a ali kao što se simptomi PMS-a razlikuju, tako se i strategije ublažavanje simptoma razlikuju jer nisu iste za sve žene.
Iako je PMS čest i neizbežan deo menstrualnog ciklusa za mnoge žene, ne bi trebao ozbiljno narušiti kvalitet života.
U ovom tekstu ćemo se više baviti temom kako to izgleda kada se simptomi PMS-a značajno pogoršaju i ometaju svakodnevne aktivnosti, i na koje način svetske zdravstvene organizacije tumače i ublažavaju sve simptome koje žene osežaju pre menstruacije.
Koliko su česti slučajevi PMSa u Srbiji?
Za tačnu stopu PMS-a kod žena u Srbiji statistike se menjaju iz dana u dan. Međutim, ako se oslonimo na globalna istraživanja, PMS pogađa veliki broj žena reproduktivne dobi.
Prevalencija PMS-a može varirati među različitim populacijama i zemljama, a procenjuje se da između 3% do 8% žena ima neki oblik PMS-a koji se može klinički dokazati, mada je bitno napomenuti da se ova procena razlikuje u zavisnosti od kriterijuma dijagnoze koji se koriste u istraživanjima i metodologije kojom su prikupljeni podaci.
Koji su fizički simptomi karakteristični za intenzivan PMS?
-
Osetljive, bolne i otečene dojke
-
Nadutost stomaka
-
Oticanje ruku, nogu ili drugih delova tela
-
Migrene i glavobolje
-
Nagli osećaj umora ili iscrpljenosti
-
Smanjenje apetita
-
Povećana želja za slatkim ili masnim namirnicama
-
Nesanica ili promjene u kvalitetu sna mogu biti prisutne tokom PMS-a.
-
Košmari i noćno znojenje
-
Poremećaji varenja koji uključuju gasove, zatvor ili dijareju
-
Pogoršanje akni
-
Pojava bubuljica na licu ili telu
-
Bol u donjem delu stomaka
-
Mučnina
-
Bolovi u mišićima i zglobovima
-
Povežanje telesne težine usled zadržavanja tečnosti
-
Povećana osetljivost na bol
-
Suvoća kože
-
Povećana osetljivost na mirise
-
Bol u donjem delu leđa
-
Vrtoglavica
-
Promene u telesnoj temperaturi
-
Osetljivost na svetlost i zvuk
-
Promene u redovnosti ili trajanju menstrualnog ciklusa
Kada je riječ o intenzivnim fizičkim simptomima koji se pripisuju PMS-u, bitno je imati na umu da simptomi koje smo naveli nisu “uklesani u kamenu”. Za PMS simptome je generalno bitno da znamo da će:
-
Simptomi PMS-a varirati od ciklusa do ciklusa. Nekih meseci ćete imati vrlo intenzivne fizičke simptome, dok ćete sledećeg meseca imati nešto blaže simptome
-
Prvi fizički simtomi da se jave nekoliko dana pre početka menstruacije, i da se simptomi mogu i povećavatiu intenzitetu čak i nakon početka menstruacije
-
Intenzivni simptomi obično nestati nakon završetka menstruacije, ali ovo ipak ne važi za sve žene
-
Svaka žena imati različite kombinacije, trajanje i intenzitet fizičkih simptoma PMS-a
-
Biti vrlo korisno pratiti sve simptome u toku PMS-a kako bi ih lakše razlikovali od drugih medicinskih stanja (a i vaš ginekolog će preporučiti praćenje simptoma)
-
Promene ka zdravijem načinu života vrlo verovatno pomoći u ublažavanju intenzivnih fizičkih simptoma PMS-a. Zdraviji način života može uključivati zdravu ishranu, redovniju fizičku aktivnost, više sna, aktivan rad na smanjenju svakodnevnog stresa i izbegavanje prekomernog unosa stimulansa poput kofeina i nikotina
-
Konsultacije sa lekarom biti neophodne ukoliko primetite da intenzivni fizički simptomi PMS-a jesu realna prepreka u vašem svakodnevnom funkcionisanju
Koji su emocionalni i ponašajni simptomi karakteristični za intenzivan PMS?
Kod intenzivnog PMS-a se jasno javljaju različiti emocionalni i ponašajni simptomi. Takvi simptomi značajno utiču na raspoloženje, mentalno blagostanje i ponašanje žene. Simptomi koji su uočeni u toku intenzivnog PMS-a su:
-
Promene raspoloženja: nagli i neobjašnjivi osećaji razdražljivosti, tuge, depresije
-
Anksioznost: osećaj nervoze, teskobe, napetosti ili brige
-
Osetljivost na emocionalne ili fizičke nadražaje: situacije koje inače ne bi izazvale snažnu reakciju izazivaju prekomernu emocionalnu reakciju u PMS-u
-
Umor i snažne oscilacije energiji: Osećaj umora, pa smanjena energija, intenzivna iscrpljenost pa čak i celodnevna uspavanost mogu biti prisutni tokom PMS-a. Ovo se često dešava zbog ostalih intenzivnih simptoma sa kojima se vaše telo “bori”
-
Nesposobnost koncentracije: PMS može uticati na sposobnost koncentracije, fokusiranja i pamćenja. Vrlo je realno osetiti poteškoće s obavljanjem zadataka koji zahtevaju mentalnu jasnoću
-
Socijalno povlačenje: Žene koje imaju intenzivan PMS-om mogu osećati potrebu za povlačenjem i izbegavanjem društvenih aktivnosti u periodu trajanja PMSa
-
Pad libida: Intenzivan PMS može uticati na seksualnu želju i interes
-
Osećaj beznadežnosti: Snažan osećaj beznadežnosti, bespomoćnosti ili pesimizma može biti prisutan kod nekih žena koje pate od intenzivnog PMS-a
-
Promjene u ponašanju: intenzivan PMS može povećati razdražljivost, agresivnost, impulzivnost ili poteškoće u upravljanju stresom
-
Smanjena tolerancija: Osobe s PMS-om mogu imati smanjenu toleranciju prema stresnim situacijama ili izazovima. Mogu postati vrlo osetljive na svakodnevne izazove i brže i češće reagovati negativno
-
Smanjeno samopouzdanje: PMS može uticati na samopouzdanje žene, uzrokujući osećaje nesigurnosti, sumnje u sebe ili nisko samopoštovanje
Šta znamo o uzrocima PMS-a?
PMS (predmenstrualni sindrom) je kompleksno stanje čiji uzroci još nisu potpuno razumljivi. Međutim, postoje neki faktori koji se smatraju povezanim s pojavom PMS-a:
Hormonske promene: Smatra se da su nagle hormonalne promene, posebno fluktuacije estrogena i progesterona, jedan od glavnih uzroka PMS-a. Ove promene hormona mogu uticati na neurotransmitere i receptore u mozgu, što rezultira različitim simptomima PMS-a.
Genetika: Postoji i genetska komponenta koja doprinosi intenzivnom PMS-u. Studije su pokazale da žene čiji su bliski rođaci (majka, sestre) imale intezivan PMS imaju veću verovatnoću da će i same imati intezive PMS simptome.
Neurotransmiteri: Hormoni poput progesterona mogu utjecati na neurotransmitere u mozgu, poput serotonina, gama-aminobutirne kiseline (GABA), opioida i kateholamina. Neravnoteža ili promjene u aktivnosti ovih neurotransmitera mogu doprineti pojavi simptoma PMS-a.
Svakodnevni stres: Stres je čest okidač za pogoršanje simptoma PMS-a. Stres može uticati na hormonalnu ravnotežu i povećati osetljivost na simptome. Žene koje su izložene visokom nivou stresa ili imaju slab mehanizam suočavanja s njim mogu imati veći rizik od razvoja intezivnijih simptoma PMS-a.
Nutritivni nedostaci: Niski nivoi određenih vitamina i minerala mogu biti povezani s pojavom intezivnih simtoma PMS-a. Na primer, nedostatak vitamina B6, kalcijuma ili magnezijuma može pogoršati simptome PMS-a.
Na kraju, važno je napomenuti da se mehanizmi i uzroci intezivnog PMS-a još uvijek istražuju, a svaka žena može imati jedinstvenu kombinaciju faktora koji doprinose njenim simptomima. Takođe je važno da se ovi faktori razmatraju uz stručno mišljenje i dijagnozu od strane medicinskog stručnjaka.
Šta je PMDD?
PMDD (predmenstrualni disforični poremećaj) je teži oblik predmenstrualnog sindroma (PMS-a) koji karakteriše mnogo izraženije emocionalne i ponašajne simptome. To je dijagnostički entitet prema Američkom udruženju za psihijatriju (DSM-5) i Međunarodnoj klasifikaciji bolesti (ICD-11).
PMDD se obično javlja oko 1-2 nedelje prije početka menstruacije i značajno utiče na kvalitet života žena koje pate od ovog poremećaja. Simptomi PMDD-a mogu biti toliko teški da ometaju svakodnevne aktivnosti, uključujući rad, odnose s drugima i opšte stanje organizma.
Koja je razlika između intenzivnog PMS-a i PMDD-a?
Razlika između intenzivnog PMS-a (predmenstrualni sindrom) i PMDD-a (predmenstrualni disforični poremećaj) leži u intenzitetu i težini simptoma koje žene doživljavaju.
Intenzivni PMS se odnosi na teže simptome PMS-a koji značajno utiču na svakodnevni život žene, ali ne ispunjavaju sve dijagnostičke kriterijume da bi se klasifikovalo kao PMDD-a.
Žena s intenzivnim PMS-om može iskusiti širok raspon fizičkih, emocionalnih i ponašajnih simptoma koji se javljaju pre menstruacije, ali ti simptomi mogu biti manje izraženi u odnosu na PMDD.
S druge strane, PMDD je teži oblik intezivnog PMS-a koji karakterišu toliko izraženi emocionalni i ponašajni simptomi da je često kvalitet života žene totalno ugrožen.
Važno je napomenuti da samo kvalifikovani zdravstveni stručnjak može postaviti ispravnu dijagnozu koja se temelji na dugoročnoj proceni simptoma i kriterijima same dijagnoze.
Šta je PME (premenstrual exacerbation)
Premenstrual Exacerbation (PME) se odnosi na pogoršanje postojećih simptoma ili stanja kod žena u toku predmenstrualnog perioda. To znači da žene koje već pate od određenih zdravstvenih stanja ili simptoma mogu primetiti da se ti simptomi pogoršavaju ili postaju intenzivniji u toku PMS-a.
PME može uticati na različita medicinska i psihijatrijska obolenja. Na primer, žene koje pate od depresije, anksioznosti, migrene, astme, epilepsije, mogu primetiti da se njihova obolenja pogoršavaju u toku PMS-a
Važno je znati da PME nije dijagnostički entitet kao što su PMS ili PMDD, već opisuje pogoršanje postojećih simptoma uzrokovanih PMS-om.
Ali, isto tako, važno je razumeti da PME može značajno uticati na kvalitet života žena i da se može razlikovati od žene do žene.
Kako lekari postavljaju dijagnozu intenzivnog PMS-a?
Dijagnoza intenzivnog PMS-a se postavlja se na temelju pažljive procene simptoma, istorije menstrualnog ciklusa i isključivanja drugih mogućih uzroka.
Najčešće se počinje od prikupljanje anamneze, razmatranja PMS dnevnika, postavljanja kriterijuma klasifikacijskim sistemima koji već postoje u medicini, i na kraju, od isključivanja drugih zdravstvenih stanja ili tegoba.To može uključivati testiranje hormonske ravnoteže, isključivanje mentalnih poremećaja i obavljanje relevantnih medicinskih pregleda.
Kako herbe virka, zdravca, hajdučke trave i očajnice pomažu ženama koje imaju intenzivan PMS?
Herbe poput zdravca, hajdučke trave i očajnice mogu se koristiti kao prirodni suplementi za simptome intenzivnog PMS-a (predmenstrualni sindrom) kod žena.
Međutim, važno je napomenuti da efikasnost ovih biljaka može varirati od osobe do osobe, te da svaki individualni slučaj može zahtevati različite pristupe lečenju.
Zdravac (Alchemilla vulgaris) se tradicionalno koristi kao lekovita biljka koja može pomoći za regulisanje menstrualnog ciklusa i ublažavanju simptoma PMS-a. Smatra se da zdravac ima umirujući učinak na ženski reproduktivni sistem.
Hajdučka trava (Achillea millefolium) se takođe često koristi za olakšavanje simptoma PMS-a. Ona ima protivupalna svojstva i može pomoći u ublažavanju bolova i grčeva koji se mogu pojaviti u toku menstrualnog ciklusa.
Očajnica (Viburnum opulus) je još jedna biljka koja se koristi u biljnoj medicini za reguliranje menstrualnog ciklusa i ublažavanje simptoma PMS-a. Očajnica se često preporučuje za ublažavanje bolova i grčeva u toku menstruacije.
Sve ove biljke sadrži Fertizol, supplement koji je pravljen da olakša sve mentrualne probleme i simptome PMS-a sa kojima se suočavaju žene svakog meseca.
Pre korištenja bilo kakvih suplemenata za olakšavanje simptoma intenzivnog PMS-a ili, trebate se posavetovati sa lekarom. Oni će moći proceniti vaše specifične potrebe, uzeti u obzir vašu istoriju menstualnih problema, te adekvatno dati savet o biljkama koje neće ući u interakciju sa lekovima koje pijete zbog drugih zdarvstenih tegoba.
